Arş. Gör. Olcay PLEVNE, doktora tezinin bir parçasında elde ettiği bulguları Galaktik yapı grubundaki araştırmacılar ile birlikte bir makaleye çevirerek Astrophysical Journal’da yayımlamıştır.
Fen Bilimleri Enstitüsü Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı’na kayıtlı Arş. Gör. Olcay PLEVNE, doktora tezinin bir parçasında elde ettiği bulguları Galaktik yapı grubundaki araştırmacılar ile birlikte bir makaleye çevirerek, SCI kapsamında etki faktörü 5.58 olan ve astronomi ve astrofizik alanındaki en iyi dergilerinden biri kabul edilen Astrophysical Journal’da yayımlanmıştır.
Arş. Gör. Olcay PLEVNE ve arkadaşları makalesinde kırmızı yığın yıldızlarının fotometrik, astrometrik ve tayfsal verilerini kullanarak Galaksimizdeki ince ve kalın disk yıldız popülasyonlarının ayrımını yapmış ve bu popülasyonlardaki kırmızı yığın yıldızlarının ışıma güçlerinin beklenenin aksine farklı değerlerde olduklarını göstermiştir.
Şekil-1:Makine öğrenmesi ile ortaya çıkarılan ayrım çizgisi.
Çalışmada kullanılan ana veri kaynağı APOGEE ve GALAH gökyüzü tarama programlarıyla elde edilmiş tayfsal verilerdir. Yaklaşık 350,000 evrimleşmiş yıldızın model atmosfer parametrelerine getirilen sınırlamalar ile duyarlı bir kırmızı yığın yıldız örneği oluşturulmuştur. Seçilen bu örnek önce Gaia uydu verilerinin ikinci sürümünde (DR2) verilen astrometrik veriler (trigonometrik paralaks) ile birleştirilmiş ve daha sonra elektromanyetik tayfın morötesi bölgesinden orta kızılötesi bölgesi içinde gerçekleştirilen GALEX GR6/7, SDSS DR7, Gaia DR2, 2MASS ve AllWISE fotometrik gökyüzü tarama programlarının sonuçlarıyla bir araya getirilmiştir. Böylece literatürde ilk kez çok sayıda kırmızı dev yıldızın fotometrik, tayfsal ve astrometrik verilerinin içeren büyük bir veritabanı oluşturulmuştur. Yıldızların trigonometrik paralaks hatalarına getirilen bir sınırlamayla yıldız uzaklıkları oldukça hassas hesaplanmıştır. Yıldızların alfa element bollukları ile demir bollukları bir düzlemde toplanarak Gausyen Karışım Modeli isimli bir makine öğrenme algoritmasıyla kırmızı yığın yıldızları Galaktik popülasyonlarına ayrılmıştır. Geniş bir demir bolluğu aralığında bulunan yıldızları için duyarlı bir popülasyon ayrımı sınırı bu çalışma sonucunda ortaya konmuştur. İki popülasyona ayrılan kırmızı yığın yıldızlarının trigonometrik verileri yıldız uzaklıklarına çevrilerek altı gökyüzü tarama programındaki fotometrik verilerden itibaren mutlak parlaklıkları hesaplanmıştır. İyi bir uzaklık göstergesi olarak bilinen kırmızı yığın yıldızlarının mutlak parlakları yıldız popülasyonları bazında incelendiğinde beklenenin aksine iki mutlak parlaklık bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bu bulgu yıldız renkleriyle de gösterilmiştir. Çalışmadaki bu bulgular kırmızı yığın yıldızlarının popülasyon türlerinin bilinmemesi halinde standart bir uzaklık göstergesi olarak kullanılamayacağını göstermiştir.
Bu çalışma 118F350 kodlu ve Güneş Civarının Kinematik İncelenmesi ve Haritalanması başlıklı TÜBİTAK 1001 projesinden çıkan ilk bilimsel yayın olmakla birlikte bu çalışma İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Birimi tarafından da desteklenmiştir.
Yazarlar: Olcay Plevne1, Özgecan Önal Taş1, Selçuk Bilir1, George Seabroke2
1 İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, 34119, Beyazıt, TÜRKİYE
2 Mullard Space Science Laboratory, University College London, Holmbury St Mary, Dorking, RH5 6NT, UNITED KINGDOM
Yayının Künyesi:The Astrophysical Journal, Volume 893, Issue 2, id.108
Yayın Tarihi: Nisan 2020
Yayının web adresi: https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2020ApJ...893..108P/abstract
